Kuchnia tajska- oryginalne przepisy. Wspomnienia z Tajlandii

Znowu wzięło mnie na wspomnienia. Dokładnie rok temu moi rodzice spełnili kolejne moje marzenie, a raczej marzenie mojego synka, który powiedział do dziadka, że on bardzo by chciał zobaczyć małpki i słonie. Cóż dziadkowie niczym dobra wróżka wykupili wyjazd do Tajlandii (polecieliśmy tam w listopadzie 2016). Poleciałam ja, mój tato no i oczywiście mój syn (niespełna 5 latek).

BAMBUSOWE ŁODZIE ZŁOTEGO BUDDY to zorganizowana wycieczka objazdowa, którą w ofercie ma biuro podróży ITAKA.
Tak wiem, wiem, że z biurem to nie to samo co samemu.
Zazwyczaj z mężem i synem latami na własną rękę.
Ta wycieczka to był prezent. Fakt faktem, że organizacyjnie bardzo dobrze zaplanowane. Nie było wpadek, opóźnień. Jak w zegarku.

Z pewnością tam wrócę- już na własną rękę zabierając w podróż tym razem męża. Gdzie mnie tam poniesie? tego nie wiem. Jedno jest pewne, będzie znowu smacznie.

Czy danie jest diabelnie ostre, czy stosunkowe łagodne- harmonia smaków to główna zasada tajskiej kuchni. Każdy kucharz ma swoje tajemnice i stara się, by dania były odpowiednio słone (powszechnie stosowany sos sojowy lub rybny), kwaśne (dzięki np. limonce), ostre (chilli) i słodkie (np. mleczko kokosowe). Bogactwo ryb, owoców morza i ziół to efekt życia opartego na bliskich związkach z morzem i korzystania z jego skarbów. Mięsa w dużych kawałkach były zawsze rzadkością. Kuchni tajska łączy (oczywiście harmonijnie) tradycje kuchni portugalskiej, holenderskiej, francuskiej, japońskiej i chińskiej. Chilli zostało np. sprowadzone w XVII wieku przez portugalskich misjonarzy (o tym mogliście poczytać tutaj KLIK), którzy jego smak poznali w Ameryce Południowej, a Chińczycy wprowadzili metodę smażenia w woku. 

W Tajlandii każdy znajdzie coś smakowitego dla siebie, dzieci też będą najedzone. Kto chce zjeść coś ostrego, będzie miał danie pikantne jak jasna cholera. Kto woli coś łagodnego, znajdzie mnóstwo potraw, które będą aromatyczne, delikatne, nawet lekko słodkie. W razie konieczności możecie zamówić sobie stek, frytki, hamburgera czy chociażby hot doga. Oczywiście podstawą tajskiej kuchni jest ryż we wszystkich możliwych postaciach. Tajowie lubią też niezwykle słodkie desery. 

Bardzo popularne są również Yam, wytrawne sałatki, lekkostrawne, beztłuszczowe, dietetyczne. Często podawane są sałatki krewetkowe lub z wieprzowiną, skrapiane limonką, sosem sojowym lub rybnym. Polecana jest także Som Tam- ostra sałatka z zielonej papai, serwowana chętnie jako przystawka.

W południowej Tajlandii dominują dania pikantne, oparte na owocach morza i mleczku kokosowym. Na północy z kolei jada się łagodniej, z wykorzystaniem mięsa wieprzowego i delikatnych warzyw. Isan (Tajlandia wschodnia) charakteryzuje się kuchnią najostrzejszą, z wyrazistymi przyprawami. Stąd pochodzi zwyczaj jadania skorpionów, larw i karaluchów. Kuchnia centralna łączy wszystkie smaki  w jedno, tutaj jest najbardziej różnorodna.

Zapraszam zatem po przepisy TAJSKICH dań, które miałam przyjemność zajadać podczas tej niesamowitej wycieczki.

Zdjęcia dań są mojego autorstwa, natomiast dania jak się domyślacie prosto z Tajlandii.

TAJSKI SMAŻONY MAKARON RYŻOWY

-KUAY TIAW PAD THAI

Pad Thai mimo, że jest ulicznym jedzeniem serwowanym na straganach przez wyspecjalizowanych sprzedawców, skrywa w sobie całą esencję kuchni tajskiej, w której niezmiernie ważna jest obecność w potrawie zróżnicowanych smaków oraz tekstury poszczególnych składników.

1. składniki na 4-5 porcji
2. przygotowanie; 20-25 minut
3. przyrządzenie: 10-15 minut

• 450 g suszonego makaronu ryżowego (nitki)
• 1 łyżeczka pulpy z owoców tamaryndowca
• 4-5 łyżek oleju słonecznikowego
• 2 jajka, lekko ubite z 2 łyżkami wody
• sól i świeżo zmielony pieprz
• 3 szalotki lub 1 czerwona cebula, grubo posiekane
• 2 ząbki czosnku
• 2 suszone czerwone papryczki chilli, pozbawione nasion
• 115 g świeżego tofu, pokrojonego w kostkę
• 1 łyżka ciemnego brązowego cukru
• 1-2 łyżki sosu rybnego
• 225 g krewetek, surowych, obranych
• 175 g kiełków fasoli
• 1 czerwona papryczka chilli, oczyszczona z nasion, do dekoracji
• 2 łyżki suszonych krewetek, startych na proszek
• 25 g/niecałe 1/2 szklanki orzeszków ziemnych, rozkruszonych
• 6 kostek tofu, smażonych na głębokim tłuszczu
• garstka liści kolendry, do dekoracji
• 1/2 pęczka młodej dymki, posiekanej, do dekoracji
• 1 cytryna lub limonka, pokrojona w 8, do podania

1. Zalej makaron ciepłą wodą, aby zmiękł, na 10 minut przedtem, zanim go zaczniesz przyrządzać. Po odlaniu przykryj wilgotną ściereczką.
2. Namocz pulpę z owoców tamaryndowca w 2 łyżkach ciepłej wody przez 10 minut, potem odcedź.
3. Rozgrzej patelnię, wlej 2 łyżki oleju. Dopraw ubite jajka i usmaż dwa cienkie omlety. Smaż tylko po jednej stronie, następnie zwiń jeden w wałeczek, a gdy przestygnie, pokrój w plasterki. Drugi zostaw tak jak jest.
4. Utłucz w moździerzu lub robotem szalotki albo czerwoną cebulę, czosnek i suszone papryczki chilli. Rozgrzej olej w woku, włóż pastę i podsmaż, nie dopuszczając by zbrązowiała. Dodaj świeże tofu, cukier, sok tamaryndowca i sos rybny, rozmieszaj.
5. Dodaj makaron, wymieszaj dokładnie jeśli trzeba, dolej gotowanej wody, tak by pozostał wilgotny. Włóż krewetki, smaż przez minutę, mieszając.
6. Wyłóż na makaron krążki omletu i większość kiełków fasoli, zdejmij z ognia, spróbuj i ewentualnie dopraw.
7. Przełóż danie na ogrzany półmisek, posyp proszkiem z suszonych krewetek i orzeszkami ziemnymi.
8. Umieść kostki tofu usmażone w głębokim tłuszczu w miseczce, zalej wrzącą wodą. Odstaw na minutę, potem odcedź i pokrój na plasterki.
9. Porozkładaj na brzegach półmiska tofu, kiełki fasoli i na wierzchu ułóż drugi omlet. Posyp całość liśćmi kolendry, chilli i dymką. Podawaj z cząstkami limonki. 

OSTRO- KWAŚNA ZUPA Z KREWETEK

TOM YUM GOONG

Zupa Tom Yum Goong to tajska klasyka. Pikantne i kwaśne smaki zmieszane są w tej zupie ze świeżymi ziołami, przyprawami oraz krewetkami, co daje jej niespotykany i niezapomniany smak. Najlepiej jeść ją gorącą – temperatura wydobywa z tom yum ostrość i głębię smaku. Jest pysznie, lekko i banalnie prosto. 

1. składniki na 4 porcje
2. przygotowanie: 15 minut
3. przyrządzenie: 15-20 minut

• 4 łodygi trawy cytrynowej, rozbitej i pociętej na kawałki
• 12 listków limonki Kaffir
• 4 łyżki cienko pociętego galangalu
• 4 korzenie kolendry
• 4 obrane szalotki
• 2 średniej wielkości pomidory
• 500ml własnej roboty bulionu z kurczaka
• szklanka grzybków straw, przepołowionych
• 4 lub 2 tajskie papryczki
• 16 nieobranych, średnich krewetek
• 2,5 łyżeczki sosu rybnego
• 3 łyżeczki pasty chilli (Tajskiej)
• sok z całej limonki
• 6 łyżek mleka krowiego
• 4 podsmażone papryczki chilli (małe)
• 2 łyżki listków świeżej kolendry

1. Zagotuj na sporym ogniu bulion. 
2. Dodaj do niego galangal, trawę cytrynową, korzenie kolendry, liście limonki, ,szalotki i pomidora. Gotuj do uzyskania ziołowego aromatu (ok. 6 minut).
3.  Dodaj grzyby i krewety. 
4. Gotuj, aż krewetki zmienią kolor na różowawy, czyli około minuty do dwóch.  
5. Przypraw sosem rybnym i zdejmij zupkę z ognia, następnie dodawaj: sok z limonki, papryczki chilli, pastę chilli oraz mleko. 
6. Spróbuj, czy nie potrzeba Ci więcej soku z limonki bądź słonego sosu rybnego. 
7. Rozlej na talerze i posyp świeżą kolendrą.

Ryba w cieście z pikantnym sosem

PAD PET BLA GAPONG

Składniki

3/4 kg filetów z karpia, dorady, bramy, makreli, lucjana albo okonia

Ciasto:

• 1 szklanka mąki pszennej
• po 1/2 szklanki oliwy (lub oleju sojowego) i jasnego piwa
• 2 łyżki brązowego cukru

Sos:

• duża lub 2 małe cebule
• 2 łyżki octu winnego
• 2 łyżki sosu sojowego
• 1 łyżka mąki ziemniaczanej
• kawałek (ok. 1 cm) świeżego korzenia, imbiru
• łyżka posiekanej natki pietruszki
• sól
• olej do smażenia

1. Zrób sos: cebulę posiekaj, wrzuć do rondla. Dodaj imbir (łyżeczkę) starty na tarce o małych oczkach, sól i cukier, dobrze wymieszaj. Następnie wlej ocet i sos sojowy, gotuj parę chwil na małym ogniu.
2. Mąkę ziemniaczaną rozprowadź szklanką wody, uważając, by nie potworzyły się grudki, po czym, mieszając, wlej do rondla. Zagotuj i pozostaw na gorącej, wyłączonej płytce kuchenki. 
3. Filety pokrój na 5 lub 6 mniej więcej równych porcji, opłucz je, osusz, oprósz solą i odstaw. 
4. Z mąki pszennej, piwa i oleju przygotuj ciasto o konsystencji naleśnikowego (najłatwiej zrobić to mikserem). Przykryj je i wstaw na pół godziny do lodówki. 
5. Potem wymieszaj i przelej do salaterki. Kolejno zanurzaj w cieście kawałki ryby i smaż je z obu stron na złoty kolor w mocno rozgrzanym oleju. 
6. Usmażoną rybę przełóż na półmisek i polej gorącym sosem. 
7. Część sosu podaj osobno. 
8. Posyp rybę natką i od razu podawaj z dodatkiem ryżu.

WARZYWNE CURRY

GAENG KARI PAK

Miękkie, ale wciąż jędrne warzywa ugotowane w kokosowym mleczku i doprawione curry smakują wyśmienicie. Użyj małych kolb kukurydzy, białego bakłażana pokrojonego na ćwiartki, marchewki na grube słupki i cukinii- na plasterki lub równe kawałki.

1. składniki na 4 porcje
2. przygotowanie 20 minut
3. przyrządzenie 15 minut

• 1 puszka mleczka kokosowego ( 400 ml)
• 2 łyżki czerwonej lub zielonej pasty curry
• 2 cm kłącza kurkumy lub 2 łyżeczki mielonej
• 300 ml szklanki bulionu warzywnego
• 600 g warzyw: kukurydza mini, biały bakłażan, pokrojony na ćwiartki, marchewka pokrojona w grube słupki, cukinia pokrojona na plasterki
• 2 łyżki sosu rybnego
• 3 liście limy, drobno posiekane
• nieco liści bazylii i kolendry

1. Rozgrzej wok, wlej 1/3 mleczka kokosowego. Kiedy zacznie bulgotać, dodaj pastę curry i ugotuj na umiarkowanym ogniu, często mieszając, aż przyprawa zacznie wydzielać intensywny zapach.
2. Obierz kłącze kurkumy, jeżeli go używasz, najlepiej w gumowych rękawiczkach, aby nie zabarwiła skóry rąk, a następnie zmiażdż przyprawę, używając moździerza. Włóż kurkumę do woka, wlej pozostałe mleczko kokosowe i bulion, zagotuj.
3. Dodaj przygotowane warzywa, zmiejsz ogień i, nie przerywając mieszania, doprowadź ponownie całość do wrzenia. Przypraw sosem rybnym, częścią liści limy, bazylii i kolendry.
4. Duś na wolnym ogniu, próbując od czasu do czasu warzyw, a kiedy będą miękkie, ale wciąż jeszcze jędrne, dopraw ostrzej, jeśli chcesz, i przerwij gotowanie.
5. Podawaj w ogrzanej salaterce, udekorowane pozostałymi liśćmi. 

GRILLOWANE ŻEBERKA

KHRONG MOO YANG

Miód w marynacie łagodzi nieco jej ostrość, nadając jednocześnie  żeberkom piękny kolor. Ciemny, jedwabisty sos z ziarnami sezamu smakuje równie dobrze jak wygląda.

1. składniki na 4 porcje
2. przygotowanie 10-12 minut + 1 godzina oczekiwania
3. przyrządzenie 45 minut

• 1 kg chudych, mięsistych wieprzowych żeberek, pokrojonych równiutko na dziesięciocentymetrowe kawałki
• 1 łyżeczka ziaren sezamu

MARYNATA:

• 3 łodygi kolendry
• 185 ml szklanki miodu lub syropu cukrowego, ogrzanego
• 1 łyżka ciemnego brązowego cukru
• 2 łyżki sosu rybnego
• 1 łyżka sosu sojowego
• 1 łyżeczka przyprawy pięć smaków
• 1 ząbek czosnku, zmiażdżony

1. Umieść żeberka w płytkim naczyniu.
2. Utłucz w moździerzu łodygi kolendry (zachowaj kilka listków do dekoracji) i umieść razem z pozostałymi składnikami marynaty w miseczce. Wymieszaj dokładnie, polej żeberka, obróć je kilka razy i odstaw w chłodne miejsce na godzinę. Obróć je w tym czasie raz lub dwa.
3. Nagrzej piekarnik do 200 stopni.
4. Rozłóż żeberka pojedynczą warstwą na ruszcie ustawionym nad blachą wypełnioną na 2 cm wodą.
5. Posyp je ziarnami sezamu i piecz odkryte przez jakieś 40-45 minut w nagrzanym piekarniku. W czasie pieczenia polej je dwukrotnie marynatą, co pozwoli uzyskać intensywniejszy smak i zapobiegnie wysychaniu. Miód w marynacie nada żeberkom intensywny kolor, jeśli więc masz wrażenie, że będą wyglądały jak spalone, zmniejsz temperaturę w piekarniku. 
6. Podawaj żeberka udekorowane liśćmi kolendry.

KALMARY Z CZOSNKIEM

PLA MEUK KRATIEM PRIKTHAI

Czosnek, kolendra, świeżo zmielony pieprz i sos ostrygowy podsmażone wydzielają kuszący zapach, a kalmary tak przyrządzone wyglądają bardzo atrakcyjnie.

1. składniki na 4 porcje
2. przygotowanie 20 minut
3. przyrządzenie 5 minut

• 450 g oczyszczonych kalamrów
• 2 łyżki oleju słonecznikowego
• 1-2 ząbki czosnku, zmiażdżonego
• 2 łodygi kolendry, rozgniecione
• 1/2 łyżeczki świeżo zmielonego czarnego pieprzu
• 1 łyżka sosu ostrygowego
• 6 dymek, pokrojonych na 2.5 cm kawałki

1. Przygotuj kalmary, małe pokrój na pierścienie, większe na paski. Nie odrzucaj ramion, które zwykle są wepchnięte do wnętrza tuby już oczyszczonej kałamarnicy, z powodzeniem je wykorzystasz. 
2. Przygotuj wszystkie składniki.
3. Rozgrzej wok, wlej olej, kiedy będzie już dobrze gorący, podsmaż krótko czosnek i rozgniecione łodygi kolendry (zachowaj liście do dekoracji).
4. Włóż pokrojone mięso kalmarów i ramiona. Smaż na dużym ogniu przez jakieś 2-3 minuty.
5. Dopraw pieprzem i sosem ostrygowym, na końcu dymką.
6. Wyłóż na ogrzany półmisek i podawaj udekorowane liśćmi kolendry.

ŁAGODNA ZUPA TAJSKA Z TOFU

TOM YUED

• 1/2 l bulionu dashi
• 50 g makaronu somen,
• 3 pieczarki, pokrojone na plasterki,
• 150 g grzybów shimeji,
• 250 g tofu, pokrojonego w kostkę,
• garść szpinaku,
• 2 łyżki sosu sojowego,
• 1 cebula dymka, pokrojona na kawałki,
• 1 łyżka pasty miso,

1. Makaron gotować 5 minut, odcedzić. 
2. Do gotującego się bulionu dashi dodać sos sojowy, wrzucić pieczarki, shimeji i tofu, gotować jakieś 3 minuty. 
3. Wyłączyć gaz, dodać pastę miso, szpinak i cebulkę dymkę. 
4. Mieszać, aż miso się rozpuści. 
5. Wlać do miseczek z makaronem.

TAJSKIE SAJGONKI

POW-PIA TAWD

Usmażone na złoto, chrupiące sajgonki nadziewane grzybami, kiełkami fasoli, mięsem i makaronem, są ulubioną zakąską nie tylko dla amatorów tajskiej kuchni.

1. składniki na 12 sajgonek
2. przygotowanie: 25 minut + 20-30 minut oczekiwania
3. przyrządzenie: 8-10 minut

• 24 kawałki papieru ryżowego lub placków na sajgonki (o boku 12,5 cm)

• 1/2 jajka, rozkłóconego
• mąka kukurydziana (opcjonalnie)
• olej słonecznikowy, do głębokiego smażenia

NADZIENIE;

• 4 chińskie grzybki
• 25 g makaronu sojowego
• 3 łyżki oleju słonecznikowego
• 175 g piersi z kurzej lub wieprzowiny, zmielonej
• 1 marchewka, drobno starta
• 1 ząbek czosnku, rozmiażdżony
• 2 łodygi kolendry
• sól i świeżo zmielony czarny pieprz

1. Namocz grzyby w ciepłej wodzie przez jakieś 20-30 minut, a po tym czasie odcedź, odrzuć trzonki, kapelusze drobno posiekaj. W tym czasie namocz też przez 10 minut makaron w ciepłej wodzie, a kiedy zmięknie, odlej i potnij kuchennymi nożycami na małe kawałki.
2. Rozgrzej wok, wlej 3 łyżki oleju, a po chwili włóż mięso kurczaka lub wieprzowinę, smaż 2-3 minuty, mieszając. Przełóż mięso na talerz, niech ostygnie.
3. Bierz po dwa kawałki papieru ryżowego naraz i kładź je na czystej stolnicy lub dużej desce do krojenia, pozostałe przykrywaj ponownie wilgotną ściereczką. Umieść na każdym kawałku dobrą łyżkę nadzienia, zwiń w rulonik.
4. Zawiń boki do środka, potem posmaruj je lekko rozkłóconym jajkiem, żeby dobrze się zlepiły. Kontynuuj te czynności aż do wyczerpania składników.
5. Układaj sajgonki pojedynczo na równej powierzchni posypanej mąką kukurydzianą lub wyłożonej wywoskowanym papierem do pieczenia.
6. Rozgrzej olej przeznaczony do głębokiego smażenia do 190 stopni. Smaż sajgonki na złoto. Powinno to zająć około 2 minuty. Wykładaj na papierowe ręczniki, ułożone w kilka warstw, aby odsączyć je z nadmiaru tłuszczu.

KREWETKI W PAPILOTACH

KUNG HOM PA

właściwie jest to odmiana sajgonek. Musisz wybrać duże, świeże krewetki z nienaruszonymi ogonkami, tak by dobrze wyglądały wystając z ciasta. Krewetki przecina się na pół, aby przyspieszyć proces smażenia, a na cieście rozsmarowuje pikantne nadzienie z mięsa i chrupiących orzechów wodnych.

1. składniki na 16 krewetek
2. przygotowanie 25 minut
3. przyrządzenie 6-10 minut

• 16 dużych surowych krewetek, bez łebków, obranych, ogonki zostawione
• 16 kawałków papieru ryżowego lub placków na sajgonki (o boku 12,5 cm)
• 1/2 jajka, rozkłóconego
• olej słonecznikowy do głębokiego smażenia
• 1 porcja słodkiego dipu chilli

NADZIENIE:

• 55 g zmielonej wieprzowiny
• 6 orzechów wodnych
• 1 młoda dymka, posiekana
• 1 cm świeżego imbiru, obranego i posiekanego
• 1 łyżeczka sosu rybnego
• świeżo zmielony czarny pieprz

1. Przekrój każdą krewetkę wzdłuż na połowę, otwórz i jeśli trzeba usuń jelito (brązowa lub różowa żyłka).
2. Przygotuj nadzienie. Włóż do pojemnika robota kuchennego wieprzowinę, orzechy wodne, dymkę, imbir i sos rybny, dopraw pieprzem i rozetrzyj na gładką pastę. 
3. Rozłóż cztery kawałki papieru ryżowego lub ciasta na sajgonki na czystej stolnicy lub dużej desce do krojenia, pozostałe przykryj ponownie wilgotną ściereczką. Umieść na każdym kawałku przy dolnym brzegu łyżkę nadzienia, połóż na nim krewetkę, tak by ogonek wystawał.
4. Zwiń papier ryżowy, najpierw w kierunku ogonka, a potem posmaruj końce rozkłóconym jajkiem i podwiń brzegi, tak by powstał zgrabny pakiecik z wystającym ogonkiem. Przygotuj podobnie pozostałe pakieciki, układając je na równej powierzchni wyłożonej papierem do pieczenia.
5. Rozgrzej olej w woku do 190 stopni. Smaż krewetki partiami na złoto. Nie powinno to trwać dłużej niż 2 minuty. Wykładaj na papierowe ręczniki.
6. Pozdawaj ze słodkim dipem chilli.

KREWETKI W KOKOSOWEJ PANIERCE

Składniki:

• 30 sztuk krewetek tygrysich 
• 1 szklanka wiórków kokosowych 
• 1 jajko 
• 1/2 szklanki mąki pszennej 
• sól, pieprz 
• chili 
• olej do głębokiego smażenia

1. Krewetki dokładnie umyj, osusz na papierowym ręczniku. 
2. Posyp je solą, pieprzem i chili. 
3. Następnie panieruj kolejno w mące, jajku i wiórkach kokosowych. 
4. Przełóż krewetki do formy wyłożonej papierem do pieczenia (aby się nie posklejały i panierka nie odpadła). 
5. Rozgrzej olej w woku do 190 stopni. Smaż partiami maksymalnie po 2 minuty.

SOSY W KUCHNI TAJSKIEJ

W daniach kuchni Tajskiej bardzo duże znaczenie mają sosy. Podawane są do ryżu, makaronu, mięs, ryb, owoców morza i sałatek. Jednym z popularniejszych dań kuchni Tajskiej jest curry – czyli aromatyczny, ostry sos wieloskładnikowy, przypominający gulasz. Może mieć różną gęstość – być sycący z mięsem lub prawie wodnisty. Curry jada się w Tajlandii praktycznie codziennie.  Składniki tej potrawy zależą od jej koloru,wyróżnia się curry zielone, czerwone i żółte.

Oprócz potrawy curry, powszechnie stosuje się sos sojowy i nam pla – aromatyczny sos rybny, które dodają potraw słoności. Dzięki tym dwóm sosom w tajskiej kuchni nie używa się soli. Tajowie w ogóle uzyskują smaki podstawowe inaczej niż ludzie Zachodu. Ich daniom słodkości nadaje mleczko kokosowe ,cukier kokosowy, cynamon albo orzechy wodne.  Smak ostry Tajowie otrzymują poprzez dodanie do potraw curry, chilli i czosnku. Dania kuchni Tajskiej słyną ze swojej trudnej do ujarzmienia ostrości. Uzyskują ją także dzięki paście curry – aromatycznej mieszance zmielonych papryczek chilli, czosnku, cebulek, oraz przypraw – kolendry, pieprzu, soli, trawy cytrynowej, kminu rzymskiego i skórki z limonki.